Na przestrzeni lat kolejne pokolenia wybierają śródziemnomorskie wyspy jako cel wakacyjnych wypadów, co przekłada się na ich rosnącą popularność wśród turystów z całego świata. Coraz częściej na liście marzeń urlopowiczów pojawiają się dwie wspaniałe krainy: Cypr oraz Malta. Obydwie kuszą słonecznym klimatem i różnorodnymi wpływami kulturowymi, które przeniknęły je przez stulecia – od epok starożytnych, aż po czasy zupełnie współczesne. Jeśli ktoś zastanawia się, co będzie dla niego lepsze – Cypr czy Malta – poniższy artykuł ma za zadanie pomóc rozwiać te wątpliwości.
W niniejszym tekście omówimy najważniejsze aspekty związane z wypoczynkiem na obu wyspach: klimat, dostępne atrakcje, koszty, kulinaria, historię i transport. Postaramy się także oddać atmosferę tych miejsc w stylu relacji, które od starożytności opisują śródziemnomorskie wyspy jako obszary pełne słońca i wakacyjnych pokus. Zobaczycie, że miejscowa kultura przesiąkła przez wieki różnorodnymi wpływami – od fenickich i greckich, przez rzymskie i bizantyjskie, po arabskie i brytyjskie. Czy zatem wybór między Cyprem i Maltą jest tak naprawdę skomplikowany? Spójrzmy na to wnikliwie, pamiętając, że każda z tych wysp ma swoje atuty i słabsze strony.
Krótka charakterystyka i położenie – co łączy Cypr i Maltę?
Cypr leży na styku Europy, Azji i Afryki, będąc trzecią co do wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym. Oficjalnie jest państwem członkowskim Unii Europejskiej, choć jego północna część jest faktycznie administrowana przez Turków Cypryjskich (to tak zwana Turecka Republika Cypru Północnego, uznawana międzynarodowo tylko przez Turcję). Wyspa ta słynie z gorącego klimatu i pięknych plaż: Ayia Napa, Protaras, Coral Bay – to brzmi już jak zaproszenie do słonecznych i wodnych szaleństw.
Malta natomiast położona jest nieco bardziej na zachód, między Sycylią a Afryką Północną. To archipelag obejmujący trzy główne wyspy: Maltę, Gozo i Comino, przy czym największa jest oczywiście wyspa Malta. Kraj, choć malutki i wciśnięty na mapie pomiędzy Włochami a Tunezją, wyróżnia się swoją bogatą historią – dość powiedzieć, że od starożytności bywał we władaniu Fenicjan, Rzymian, Arabów, Normanów, zakonów rycerskich (zwłaszcza Joannitów – czyli Kawalerów Maltańskich) i Brytyjczyków. Podobnie jak Cypr, Malta także przyciąga turystów gorącym, śródziemnomorskim klimatem i dostępnością słońca przez większość roku. Ale, zarazem, ma swój własny, specyficzny charakter.
Na pierwszy rzut oka można więc wskazać na pewne zbieżności: obie wyspy znajdują się w regionie, gdzie motyw słońca odgrywa kluczową rolę. To słońce dominuje tu od wiosny aż po późną jesień, a czasem i w zimie bywa całkiem ciepło. Sezon turystyczny w obu miejscach jest długi, bo zaczyna się w okolicach kwietnia i potrafi ciągnąć do końca października, a nawet ciut dalej. O tym zresztą zaraz powiemy więcej.
Cypr czy malta – gdzie lepiej spędzić wakacje? Pgoda i klimat
Cypr – gorąco prawie przez cały rok
Cypr nie bez powodu określany jest czasem mianem najbardziej słonecznego zakątka Morza Śródziemnego. Średnie temperatury latem dochodzą tam do ponad 30 stopni Celsjusza, a zimą raczej rzadko spadają poniżej 15 stopni. Oczywiście w obszarach gór Troodos bywa chłodniej, ale jeśli ktoś poszukuje plażowania w środku grudnia, to na południowo-wschodnim wybrzeżu w rejonie Larnaki czy Limassol nieraz można trafić jeszcze na przyjemne temperatury. Cóż, w starożytności Grecy i Fenicjanie dobrze wybrali, osiedlając się właśnie tutaj. Rzeczywiście, upały w środku lata potrafią dokuczyć osobom, które źle znoszą wysokie temperatury – w lipcu i sierpniu słupek rtęci nierzadko sięga 35, a nawet 40 stopni. Jedni to uwielbiają, inni być może wolą wypad wiosną albo jesienią, kiedy słońce wciąż grzeje, ale nie jest tak intensywne. Miejscowi przyzwyczaili się do takich warunków i w południe najchętniej chronią się w domach lub w restauracyjnych ogródkach, popijając orzeźwiające napoje.
Malta – słońce, ale z większym wpływem morskiej bryzy
Malta, chociaż również kąpie się w promieniach Morza Śródziemnego, bywa nieco bardziej przewiewna ze względu na silniejsze prądy morskie, które otaczają archipelag. Lato bywa tu gorące, ale często wysoką temperaturę łagodzi morska bryza. Średnio latem termometr pokazuje od 28 do 33 stopni, a zimą spada do około 10-15 stopni w najzimniejszych okresach. Zdarzają się i tu wyjątkowe fale upałów, szczególnie kiedy wiatr scirocco wieje z kierunku Afryki. Nie jest to jednak reguła. Co ciekawe, czasami w zimie Maltańczycy wyciągają ciepłe kurtki, a turyści z Polski są zdziwieni, bo nie spodziewali się wiatru i deszczu – tak, tak, zimowy krajobraz Malty może wyglądać dość surowo. Mimo wszystko, od marca do listopada bywa tam wystarczająco ciepło, by zażywać kąpieli słonecznych, a w lipcu i sierpniu leżaki w popularnych kurortach są mocno oblegane.
Wniosek: Jeśli kochasz ekstremalne temperatury i myślisz głównie o opalaniu i imprezach do rana na plaży, to Cypr zdaje się być strzałem w dziesiątkę, zwłaszcza w szczycie sezonu. Jeżeli natomiast wolisz, by upał nieco łagodziła morska bryza, wtedy Malta też stanowi dobry wybór. Tu i tu słońce oraz wysokie temperatury gwarantowane. Cyprze potrafi być bardziej parno i zdecydowanie goręcej w godzinach południowych.
Krajobrazy i przyroda – czy jest na co popatrzeć?
Górzyste obszary Cypru kontra wapienne klify Malty
Cypr oferuje wyjątkowe zróżnicowanie krajobrazu. Część wyspy zajmują pasma górskie (Troodos w centrum, Kyrenia na północy), a na wybrzeżach rozciągają się mniejsze lub większe plaże. Z kolei Malta ma w większości powierzchnię nizinną, z łagodnie pofałdowanymi terenami, a jej najcharakterystyczniejsze elementy przyrody to wapienne klify, pięknie wyeksponowane zwłaszcza na południowym brzegu wyspy. Tam można czasem zobaczyć najbardziej spektakularne urwiska, nad którymi niekiedy zbierają się amatorzy wspinaczki.
Kolejne pokolenia turystów z Zachodniej i Środkowej Europy przybywają i na Cypr, i na Maltę, zauroczone tą typowo śródziemnomorską roślinnością. Palmy, drzewka oliwne, a do tego mnóstwo kwitnących kwiatów i bogate w smaku owoce – to jest to, czego spragnieni jesteśmy w trakcie wakacji. Co istotne, zarówno w regionie maltańskim, jak i cypryjskim panuje dość suchy klimat, co może wpływać na intensywność barw krajobrazu. W większości regionów Cypru zobaczymy jednak więcej gajów oliwnych i sadów cytrusowych niż na Malcie, szczególnie jeśli wyruszymy na małą wyprawę w głąb wyspy – np. w okolicy Limassol, Pafos czy Larnaki, tam gdzie rośnie mnóstwo drzewek cytrusowych.
Plaże na Cyprze vs. plaże na Malcie
Jeśli zaś chodzi o plaże, to Cypr zdecydowanie dominuje. Miejscowości takie jak Ayia Napa czy Protaras oferują spore połacie jasnego piasku i łagodne wejście do morza, co jest idealne dla rodzin z dziećmi. Plaże w okolicach Pafos potrafią być bardziej kamieniste. Dlatego warto zaopatrzyć się w buty do wody, ale za to widoki wokół bywają niesamowite – drobne, skaliste zatoczki i krystaliczna woda tworzą świetne warunki do nurkowania.
Malta natomiast zazwyczaj kojarzy się z bardziej kamienistymi czy skalistymi wybrzeżami. Znajdziemy tu parę piaszczystych zatoczek (choćby Golden Bay czy Mellieħa Bay), ale są raczej niewielkie. Dla osób, które preferują szeroką, długą przestrzeń na rozłożenie ręcznika, Malcie może brakować wystarczającej ilości takich typowo nadmorskich bulwarów. Z drugiej strony, jeżeli ktoś gustuje w klifowych pejzażach i eksploracji niewielkich, czasem trudno dostępnych zatok, to Malta potrafi oczarować. Wielu entuzjastów nurkowania wybiera właśnie Maltę czy pobliskie Gozo. Wody wokół archipelagu są przejrzyste, a pod wodą można spotkać ciekawe formacje skalne i różne gatunki ryb.
Cypr czy malta, Kultura i historia – dawne imperia, religie i obyczaje
Cypr – spotkanie trzech kontynentów
Już starożytne relacje wspominały Cypr jako teren o strategicznym znaczeniu. Nic dziwnego, że wpływy greckie, perskie, rzymskie, bizantyjskie, frankijskie, weneckie, osmańskie, a w XX w. także brytyjskie, zostawiły tam swój ślad. Obecnie kultura Cypru to mieszanka elementów helleńskich (na południu) i tureckich (na północy). To właśnie tam poczujemy podwójny charakter miasta Nikozja (zwanej Lefkozja). Tu grecka część i turecka część stykają się tuż obok siebie. Bardzo ciekawym miejscem do zobaczenia jest także Pafos z ruinami starożytnych willi ozdobionych mozaikami. Znaczącą rolę odgrywa tu religia prawosławna – cerkwie, monastyry i święta kościelne przenikają codzienność mieszkańców południowego Cypru.
Miejscowa kultura przesiąkła przez wieki różnorodnymi wpływami – od starożytnych Fenicjan, po współczesnych przybyszów z całej Europy. Przez setki lat wyspa była przedmiotem sporów. Niewykluczone, że to właśnie ta burzliwa historia zaowocowała dzisiejszymi realiami Cypru w tym podziałem na dwie części. To dodaje pewnego kolorytu, ale też czasem sprawia problemy, na przykład przy przekraczaniu „granicy” w Nikozji.
Malta – rycerskie dziedzictwo w sercu Morza Śródziemnego
Malta śmiało może rywalizować z Cyprem o miano najbardziej zróżnicowanego kulturowo zakątka w regionie. Od wczesnego średniowiecza stanowiła punkt sporny pomiędzy różnymi potęgami. Fenicjanie, Grecy, Kartagińczycy, Rzymianie, a potem Arabowie i Normanowie – wszyscy ci władali wyspą przez pewien czas. Jednak to Zakon Joannitów, znany także jako Kawalerowie Maltańscy, sprawił, że Malta stała się słynna na cały świat. Obrona przed imperium osmańskim w XVI w., budowa fortyfikacji i wielowiekowa tradycja szpitalnicza – to wszystko złożyło się na ugruntowaną pozycję Malty w europejskiej historiografii.
Dziś ten dawny charakter wyspy widać choćby w Valletcie – stolicy Malty, mieście-twierdzy, które jest wpisane na listę UNESCO. Miasto wypełnione jest wąskimi uliczkami, ciekawą architekturą, barwnymi balkonami i monumentalnymi kościołami. Wpływy brytyjskie, widoczne choćby w używanym języku (angielski obok maltańskiego jest urzędowy), to kolejny ważny element lokalnej tożsamości. Bywa, że przechadzając się uliczkami Malty, człowiek czuje się niczym w małej, egzotycznej części Anglii. Z kolei w gastronomii daje się zauważyć wpływy włoskie, zwłaszcza sycylijskie, przez co lokalne potrawy potrafią przyciągnąć fanów makaronów i owoców morza.
Życie nocne i rozrywki – imprezowy Cypr czy roztańczona Malta?
Słysząc o Ibizie, większość ludzi myśli: dyskoteki, kluby, DJ-e, tańce do białego rana. Czy Cypr i Malta zapewniają coś podobnego?
Na Cyprze najbardziej imprezowym rejonem jest niewątpliwie Ayia Napa, czyli wschodnia część wyspy. To tutaj w sezonie letnim przybywa mnóstwo młodych osób z całej Europy. Spragnieni są dobrej zabawy, klubowych rytmów i rozlewanych przez barmanów drinków. W klubach i barach królują różne gatunki muzyczne, często te najmodniejsze brzmienia – house, electro, R&B. Jednocześnie, w szczycie sezonu bywa tam tłoczno i dość głośno.
Malta, choć niewielka, też nie jest pozbawiona wrażeń nocnych. Paceville w okolicach St. Julian’s to centrum rozrywkowe, gdzie wieczorami trudno o ciszę. Kluby, bary karaoke, a nawet kasyna – znajdziemy tam pełen przekrój, podobnie jak w niektórych kurortach w Hiszpanii. Różnica polega jednak na skali. Maltańska imprezownia zajmuje stosunkowo mały obszar i nawet w szczycie sezonu nie jest to aż tak masowe zjawisko, jak w Ayia Napie czy w największych imprezowych metropoliach europejskich.
Dla fanów aktywnego wypoczynku – i na Malcie, i na Cyprze nie brakuje sposobów na spędzenie wolnego czasu. Nurkowanie, wycieczki łodziami, rejsy morskie, rowery, trekking – wystarczy się rozejrzeć. W obu miejscach można zapisać się też na ciekawe wycieczki zorganizowane w głąb lądu, zwiedzając starożytne ruiny, zamki, cytadele, klimatyczne kościoły.
Cypr czy malta – specjały śródziemnomorskie po maltańsku i cypryjsku
Cypr – od sera halloumi po meze
Na Cyprze zdecydowanie królują ser halloumi i mięsne specjały, często grillowane w postaci souvlaki czy kebabów. Posiłek zaczyna się tu nierzadko od tak zwanego meze. Czyli zestawu drobnych przystawek obejmujących warzywa (np. kiszoną kapustę, oliwki), pasty (tahini, hummus) oraz różne rodzaje mięsiwa i ryb. Na obszarach tureckojęzycznych czuć wpływy kuchni tureckiej, więc spotkamy tam baklavę, słodką chałwę czy popularny ayran. Jak widać, kuchnia cypryjska to prawdziwa mieszanka kultur, co jest efektem wieków wymiany handlowej i osadniczej.
Malta – ciasto, króliki i… pastizzi
Z kolei na Malcie dość popularne są królik (fenek) i ryby, przyrządzane na różne sposoby, często z użyciem lokalnych ziół. Maltańczycy gustują też w wypiekach. Pastizzi – małe pierożki z ciasta francuskiego z nadzieniem z ricotty lub grochu – są jednym z najbardziej rozpoznawalnych dań. W restauracjach nie brakuje też inspiracji kuchnią włoską, więc spaghetti czy pizza w maltańskiej wersji to codzienność. Koniecznie warto spróbować lokalnego wina. Na przykład produkowanego na wyspie Gozo, a także Kinnie – gazowanego napoju wytwarzanego z gorzkich pomarańczy i aromatycznych ziół.
W obu miejscach na deser często serwuje się coś z dodatkiem miodu czy syropu cukrowego, a także świeże owoce. Tak czy inaczej, raczej nie należy się tu obawiać nudnego menu. Cypr i Malta są w stanie zaspokoić potrzeby nawet tych, którzy przepadają za nowoczesnymi fast foodami, bo i te pojawiły się w dużych kurortach, ramię w ramię z restauracjami serwującymi rodzinne specjały śródziemnomorskie.
Cypr czy malta – Zabytki i atrakcje turystyczne
Najważniejsze miejsca na Cyprze
- Nikozja – ostatnia podzielona stolica na świecie, gdzie grecka i turecka część miasta funkcjonują obok siebie.
- Pafos – antyczne miasto wpisane na listę UNESCO; słynne mozaiki i starożytne grobowce.
- Limassol – drugie co do wielkości miasto Cypru, z ładną nadmorską promenadą, chociaż w sezonie może być zatłoczone.
- Ayia Napa – plaże, kluby, typowy kurort imprezowy.
- Góry Troodos – dla tych, którzy kochają spokojniejsze regiony, wioski i monastyry.
Najważniejsze miejsca na Malcie
- Valletta – warowne miasto z XVI w., pełne historii Zakonu Joannitów, wpisane na listę UNESCO.
- Mdina – dawna stolica Malty, zamknięta w grube mury obronne, nazywana „cichym miastem”.
- Wyspa Gozo – bardziej wiejska i spokojna, warto zobaczyć jej stolicę Victorię (Rabat) i fortyfikacje.
- Comino – maleńka wysepka słynąca z Błękitnej Laguny (Blue Lagoon) i cudownego koloru wody.
- Hypogeum Ħal Saflieni – podziemna świątynia sprzed ponad 5 tysięcy lat, jedna z największych atrakcji archeologicznych w Europie.
Widać więc, że w kategorii zabytków i miejsc historycznych obydwie wyspy mają sporo do zaoferowania. Wybór zależy od tego, co kogo bardziej fascynuje. Cypr kusi ruinami antycznych miast i dostępem do wpływów kultury grecko-tureckiej. Malta pozwala dotknąć dziedzictwa Zakonu Kawalerów Maltańskich i zobaczyć jedne z najstarszych budowli megalitycznych na świecie.
Transport i dojazd – co jest bardziej przystępne?
Dojazd na Cypr i na Maltę z Polski najczęściej odbywa się samolotem. Przewoźnicy low-cost i czarterowi mają w ofercie liczne połączenia z większych lotnisk w Polsce. Lot na Cypr (Larnaka lub Pafos) z reguły trwa około 3-4 godziny. Na Maltę dolecimy w mniej więcej 2,5-3 godziny.
Na miejscu można wynająć samochód – na Cyprze trzeba pamiętać o ruchu lewostronnym (to pozostałość z czasów brytyjskich). Ceny wynajmu bywają przyzwoite, chociaż w szczycie sezonu rosną. Co do Malty, tam również obowiązuje ruch lewostronny, a w dodatku drogi bywają wąskie i kręte, zwłaszcza w starszych dzielnicach. Może to być wyzwaniem dla niedoświadczonych kierowców. Komunikacja publiczna na Malcie jest dobrze rozwinięta. Autobusy docierają w wiele miejsc, chociaż w sezonie zdarza się, że jest w nich tłok i czasem trzeba czekać na następny kurs. Na Cyprze sieć autobusowa też funkcjonuje, ale w rejonach mniej zurbanizowanych kursy bywają rzadsze.
Ceny i koszty pobytu – czy istnieje tańsza alternatywa?
Zarówno na Cyprze, jak i na Malcie obowiązuje euro, co dla Polaków oznacza brak konieczności wymiany walut na miejscu. Ceny niestety nie należą do najniższych – to jedne z bardziej turystycznych miejsc w regionie, więc hotele i restauracje potrafią się cenić.
- Noclegi: Na Cyprze znajdziesz większe rozpiętości cenowe: od tanich apartamentów w mniejszych miejscowościach, po drogie, ekskluzywne hotele z formułą all inclusive przy plaży. Na Malcie z uwagi na ograniczoną powierzchnię wyspy ceny często są dość wysokie, zwłaszcza w obrębie Valetty czy Sliemy, ale też można polować na okazje poza sezonem.
- Wyżywienie: Obiad w typowej tawernie (na Cyprze) albo w knajpce (na Malcie) może kosztować od 15 euro wzwyż, w zależności od dania i lokalizacji. Oczywiście można poszukać tańszych opcji, np. stołować się w barach szybkiej obsługi, ale jeśli chcemy spróbować lokalnych specjałów, trzeba przygotować portfel.
- Transport: Ceny paliwa na obu wyspach zbliżone są do średniej unijnej. Jeśli planujesz podróż autobusem, pamiętaj, że bilety dzienne na Malcie to obecnie wydatek rzędu kilku euro. Na Cyprze różnie bywa w zależności od regionu (przykładowo w okolicach Pafos istnieją karnety turystyczne za kilkanaście euro na tydzień).
Biorąc to wszystko pod uwagę, nie da się jednoznacznie powiedzieć, czy Cypr czy Malta będą tańsze. Mniej więcej można przyjąć, że na bardzo podobnym poziomie wydamy pieniądze w obu tych miejscach, z delikatnymi wahaniami w zależności od sezonu (wysoki, średni, niski).
Porównanie w pigułce – Cypr czy Malta?
- Rozmiar wyspy: Cypr jest wyspą znacznie większą, co przekłada się na większe możliwości wyboru rejonu, miasteczka, plaż, gór. Malta jest mała i zwarta, co bywa i zaletą (łatwość zwiedzania), i wadą (mniej miejsc ucieczki od tłumów).
- Klimat: Oba kraje mają klimat śródziemnomorski, przy czym na Cyprze jest z reguły trochę goręcej i mniej wietrznie. Malta może oferować nieco łagodniejszą bryzę i zwykle ciut niższe temperatury w szczycie sezonu. Jednak upały w lipcu i sierpniu też dają się we znaki.
- Plaże: Cypr wygrywa w kategorii „piaszczyste plaże”, Malta ma mniej miejsc z naturalnym piaskiem, ale za to wyjątkowe klify i świetne warunki do nurkowania.
- Zabytki: Na Cyprze czeka głównie spuścizna kultury greckiej, rzymskiej i bizantyjskiej, plus wpływy tureckie. Malta to raj dla miłośników architektury rycerskiej, barokowej i megalitycznej.
- Życie nocne: Ayia Napa na Cyprze i Paceville na Malcie to główne centra imprezowe. Ayia Napa bywa huczniejsza, ale i maltańska scena potrafi zaproponować intensywną zabawę.
- Koszty: Zbliżone, zależy od sezonu i tego, na jaki standard się decydujesz. Obie wyspy używają euro, co ułatwia kalkulacje.
- Transport: W obu miejscach obowiązuje ruch lewostronny. Malta ma raczej wąskie drogi, ale gęstą sieć autobusów. Cypr jest większy, więc samochód przydaje się mocniej, autobusy nie docierają tak dobrze w każde miejsce.
- Rodzinny wypoczynek: Duże i piaszczyste plaże Cypru sprzyjają rodzinom z małymi dziećmi. Malta też ma pewne propozycje w tym zakresie, choćby Golden Bay, jednak mniej rozległe wybrzeże.
Cypr czy malta – Ostateczny werdykt – dokąd wybrać się w te wakacje?
Nie jest łatwo udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: Cypr czy Malta? Obie wyspy mają w sobie „to coś”, co od starożytnych czasów kusiło osadników i władców. Dziś kusi turystów rządnych słońca, kąpieli w morzu, poznawania historii i smakowania lokalnych specjałów.
- Cypr przypadnie do gustu osobom, które wolą:
- rozleglejsze piaszczyste plaże,
- większą przestrzeń i zróżnicowane krajobrazy (od gór Troodos po równiny i wybrzeża),
- mocne grecko-tureckie akcenty w kuchni i kulturze,
- gorące, niemal pustynne lato,
- całkiem rozbudowane życie nocne (zwłaszcza w Ayia Napie),
- swobodniejszą eksplorację na większej wyspie.
- Malta to oferta dla tych, którzy lubią:
- intensywne zwiedzanie zabytków na małej przestrzeni,
- rycerskie historie i dawne twierdze Zakonu Maltańskiego,
- klifowe wybrzeża i dużo skalistych zatok,
- świetne warunki do nurkowania i pływania w Błękitnej Lagunie,
- krótsze dystanse do pokonania podczas jednodniowych wypadów,
- nieco mniejszy, lecz wciąż żywy klimat nocnego życia (Paceville).
Zależy więc, czego oczekujesz. Jeżeli wolisz dłuższe, rozległe plaże i ciepłe morze aż do jesieni, to Cypr może być lepszy. Jeżeli natomiast fascynuje cię historia rozgrywająca się w murach miejskich, poszukujesz wrażeń archeologicznych i interesują cię sprawy takie, jak najstarsze na świecie świątynie megalityczne, a zarazem wolisz poruszać się po niewielkim terenie – Malta wpasuje się znakomicie.
